Αντιοξειδωτικό είναι ένα μόριο που είναι ικανό να εμποδίσει την οξείδωση άλλων μορίων αλλά και να βοηθήσει στην επούλωση των είδη οξειδωμένων. Οξείδωση είναι μια χημική αντίδραση που μεταφέρει ηλεκτρόνια από μια ουσία σε ένα μέσο οξείδωσης. Οι αντιδράσεις οξείδωσης μπορούν να παράγουν ελεύθερες ρίζες οι οποίες ξεκινούν αλυσιδωτές αντιδράσεις στα κύτταρα και έτσι προκαλείται προβληματική γονιδιακή αντιγραφή, πρωτεϊνική έκφραση, δραστηριότητα ενζύμων, αυξημένη οξείδωση στα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, προβληματικός μεταβολισμός υδατανθράκων οδηγώντας τελικά τα κύτταρα σε ζημιά ή θάνατο. Τα αντιοξειδωτικά τερματίζουν αυτές τις αλυσιδωτές αντιδράσεις αφαιρώντας τις ελεύθερες ρίζες. Ελεύθερες ρίζες είναι άτομα ή μόρια που έχουν ένα ή περισσότερα ελεύθερα ηλεκτρόνια.(αντί τα ηλεκτρόνια να είναι σε ζεύγη). Η ανισορροπία αυτή οδηγεί στην υψηλή δραστικότητα των ελεύθερων ριζών. Όταν αυτές σχηματίζονται (λόγω της φυσιολογικής χρήσης του οξυγόνου από τα κύτταρα του οργανισμού), επιτίθενται σε μεμβράνες και ιστούς. Οι ελεύθερες ρίζες υπάρχουν και στο περιβάλλον, τα τρόφιμα, τον αέρα, τον ήλιο, το κάπνισμα, τα φυτοφάρμακα, τα συντηρητικά, τα καλλυντικά, τη βενζίνη. Παρόλο που η οξείδωση είναι σημαντική για τη ζωή μπορεί παράλληλα να βλάπτει. Προβλήματα που μπορεί να προκύψουν από τις ελεύθερες ρίζες είναι στην καρδιά, στα οστά,στο συνδετικό ιστό, στους μύες. Προκαλούνται επίσης διαβήτης, αρτηριοσκλήρωση, καρκίνος, νευρολογικές διαταραχές, μειωμένο αμυντικό σύστημα, γήρας και άλλα. Αντιοξειδωτικά μπορεί να είναι φυτοχημικά, βιταμίνες, μεταβολίτες, ένζυμα, μέταλλα και άλλα θρεπτικά συστατικά.
Όπως προαναφέρθηκε, ο οργανισμός, λόγω της φυσιολογικής χρήσης του οξυγόνου από τα κύτταρα, παράγει ελεύθερες ρίζες. Παράλληλα όμως, ως άμυνα αυτού, παράγει και αντιοξειδωτικά τα οποία είναι είτε λιποδυαλυτά είτε υδατοδυαλυτά και έτσι βρίσκονται σε ανάλογα σημεία των κυττάρων. Ο κυτταρικός αντιοξειδωτικός μηχανισμός άμυνας κατατάσσεται σε πρωτογενή και σε δευτερογενή. Στον πρωτογενή τα αντιοξειδωτικά επιδρούν άμεσα στις επιβλαβείς ελεύθερες ρίζες ενώ στον δευτερογενή κατανέμονται οι μηχανισμοί επισκευής πρωτεϊνών , λιπιδίων και DNA, επισκευάζονται δηλαδή τα ήδη κατεστραμένα (λιπίδια και πρωτεΐνες). Παραδείγματα αντιοξειδωτικών είναι θρεπτικά συστατικά όπως οι βιταμίνες C, E, τα καροτενοειδή, θειόλες, ουμπικινόλες, φλαβανοειδή, πολυφαινόλες και άλλα καθώς και τα ένζυμα του οργανισμού καταλάση, υπεροξειδική δισμουτάση και η υπεροξειδάση της γλουταθειόνης.
ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΑ ΕΝΖΥΜΑ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ
1) ΚΑΤΑΛΑΣΗ: πρόκειται για αντιοξειδωτικό ένζυμο του αίματος που περιέχει σίδηρο και βρίσκεται στα υπεροξυσώματα (κυτταρικό τοίχωμα) και στα μιτοχόνδρια (μέσα στα κύτταρα). Βοηθά το σώμα να μετατρέψει το υπεροξείδιο του υδρογόνου σε νερό και οξυγόνο. Έτσι εμποδίζει την δημιουργία διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα. Επίσης χρησιμοποιεί το υπεροξείδιο του υδραγόνου για να διαλύσει τις πιθανές βλαβαρές τοξίνες του οργανισμού, συμπεριλαμβανομένων ουσιών όπως το αλκοόλ, η φαινόλη και η φορμαλδεύδη. Η καταλάση δρα κοντά στην υπεροξειδική δισμουτάση. Η τελευταία μετατρέπει τις επικίνδυνες ρίζες υπεροξειδίων σε υπεροξείδια του υδρογόνου και στη συνέχεια η καταλάση τα μετατρέπει στα ακίνδυνα νερό και οξυγόνο. Το αποτέλεσμα της δράσης της καταλάσης είναι η υγιής μετατροπή των λιπαρών οξέων σε ενέργεια, η σωστή δράση των λευκών κυττάρων ενάντια στα βακτήρια και η προστασία του γενετικού υλικού από τις επικίνδυνες ρίζες υδροξυλίου που προέρχονται από το υπεροξείδιο του υδρογόνου. Η καταλάση τέλος δρα με συμπαράγοντες το σίδηρο και το μαγγάνιο.
2) ΥΠΕΡΟΞΕΙΔΙΚΗ ΔΙΣΜΟΥΤΑΣΗ: Πρόκειται για ένζυμα που βοηθούν στην διάσπαση του ανιόντος σουπεροξειδίου σε οξυγόνο και υπεροξείδιο του υδρογόνου. Βρίσκονται σχεδόν σε όλα τα αερόβια κύτταρα και στο εξωκυττάριο υγρό (δέρμα, επιδερμίδα). Η δράση τους ευνοείται από τα μέταλλα χαλκός, ψευδάργυρος, μαγγάνιο και σίδηρο. Στην συνέχεια αναλαμβάνει δράση η καταλάση. Η υπεροξειδική δισμουτάση λοιπόν προστατεύει τα κύτταρα του δέρματος από φλεγμονές, ρυτίδες και προκαρκινικές κυτταρικές αλλαγές. Ανωμαλίες αυτής έχουν σχετιστεί με την Αμυοτροφική Πλευρική Σκλήρυνση και την ασθένεια Lou Gehrigs. Χρησιμοποιείται για την θεραπεία της αρθρίτιδας, προστάτη, έλκος του κερατοειδούς χιτώνα, καψίματα, φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, ζημιές από εκτενή ένθεση σε καπνό και ακτινοβολία και στην αντιμετώπιση παρενεργειών των αντικαρκινικών φαρμάκων. Φυτικές πηγές είναι το κριθάρι, το μπρόκολο, το λάχανο και γενικά τα περισσότερα πράσινα λαχανικά. Τέλος, εκτός από τα παραπάνω μέταλλα απαιτείται και βιταμίνη C για τη σύνθεση αυτού του φυσικού αντιοξειδωτικού.
3) ΥΠΕΡΟΞΕΙΔΑΣΗ ΤΗΣ ΓΛΟΥΤΑΘΕΙΟΝΗΣ: Είναι ένα ένζυμο που απαιτεί σελήνιο και βρίσκεται και στα μιτοχόνδρια και στο κυτταρόπλασμα. Χρησιμοποιεί την γλουταθειόνη που είναι ένα τριπεπτίδιο που αποτελείται από τα αμινοξέα κυστεΐνη, γλουταμινικό οξύ και γλυκίνη. Βρίσκεται σε όλο το σώμα και ιδιαιτέρως στους πνεύμονες, τα έντερα και το συκώτι. Το σώμα παράγει και αποθηκεύει τις μεγαλύτερες ποσότητες αυτού στο συκώτι όπου αποτοξινώνει από τις βλάβερές ουσίες που μετακινούνται μετά μέσω της χολής. Το συκώτι επίσης τροφοδοτεί τα λευκά και ερυθρά αιμοσφαίρια με το ένζμο αυτό έτσι ώστε να εξασφαλίσει τη δύναμη του αμυντικού συστήματος. Η υπεροξειδάση της γλουταθειόνης προσταεύει επίσης την όραση, βοηθά στην μετατροπή των υδατανθράκων σε ενέργεια και εμποδίζει τη δημιουργία οξειδωμένων λιπών που μπορεί να προκαλέσουν αρτηριοσκλήρυνση. Η έλλειψη του ενζύμου μπορεί να έχει άσχημες συνέπειες για το νευρικό σύστημα (έλλειψη ισσοροπίας και συντονισμού, διανοητικές διαταραχές και τρέμουλο). Οποιαδήποτε ασθένεια, ακόμη και το κοινό κρυολόγημα, μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη του ενζύμου. Φυτικές πηγές είναι όλα τα ωμά φρούτα και λαχανικά αλλά και το κρέας, τα αυγά, τα δημητριακά ολικής άλεσης που είτε το περιέχουν είτε διεγείρουν την παραγωγή του από το συκώτι.
Καταλήγοντας, τα αντιοξειδωτικά ένζυμα του οργανισμού χρειάζονται πρόσληψη θρεπτικών συστατικών όπως τον σίδηρο, το μαγγάνιο, το χαλκό, τον ψευδάργυρο. Έτσι εξασφαλίζονται τα απαραίτητα επίπεδα αυτών στον οργανισμό και η λειτουργία των ενζύμων.
ΠΗΓΕΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΘΡΕΠΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΑΤΙΚΩΝ
ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ | ΠΗΓΕΣ |
ΣΙΔΗΡΟΣ | Ακτινίδια, αυγό, βρούβες, βρώμη, βοδινή μπριζόλα, γαλοπούλα, γαρίδες, κορν φλεικς, μαρούλι , μοσχάρι ,μπακαλιάρος, αρακάς, κοτόπουλο ρεβίθια, σαρδέλες, συκώτι, σκόρδο ,σόγια σπανάκι, τόνος ,φακές , φασόλια,χοιρινό,ψωμί |
ΜΑΓΓΑΝΙΟ | Λαχανικά, δημητριακά, μπανάνες, μαρούλι, σπανάκι |
ΧΑΛΚΟΣ | Γάλα, συκώτι, λαχανικά, δημητριακά, κρέας, ψωμί |
ΨΕΥΔΑΡΓΥΡΟΣ | Μοσχάρι, κοτόπουλο, ψωμί , συκώτι μοσχαρίσιο, γαρίδες, χοιρινό , αυγό , φασόλια |
ΣΕΛΗΝΙΟ | Κρέας, ψάρι,δημητριακά |
Τα παραπάνω ένζυμα δρουν επίσης και με άλλα αντιοξειδωτικά, πρωτεΐνες και το ουρικό οξύ ετσι ώστε να παρέχουν την άμυνα του οργανισμού ενάντια στις βλαβερές ελεύθερες ρίζες.
ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΕΣ ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ
ΑΛΛΕΣ ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ
Είναι λοιπόν φανερό οτι και στην περίπτωση όλων των υπόλοιπων αντιοξειδωτικών που παράγονται στο σώμα, η διατροφή παίζει πολύ σημαντικό ρόλο αφού έτσι ενισχύεται η ομαλή λειτουργία τους.
ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΤΡΟΦΩΝ
ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ | ΔΡΑΣΗ | ΠΗΓΕΣ |
ΒΙΤΑΜΙΝΗ Α ΜΕ ΠΡΟΔΡΟΜΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΤΗ ΡΕΤΙΝΟΛΗ ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΡΟΤΕΝΟΕΙΔΗ (άλφα καροτένιο, βήτα καροτένιο, γάμα καροτένιο, κρυπτοξανθίνη λυκοπένιο, ζεαξανθίνη, λουτεΐνη) ΑΠΟ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΟΜΩΣ ΜΟΝΟ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΚΑΡΟΤΕΝΟΕΙΔΗ ΜΕΤΑΤΡΕΠΟΝΤΑΙ ΣΕ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ. |
Διατήρηση υγιούς δέρματος, αύξηση ανοσοποιητικού, προστασία από λοιμώξεις, ιλαρά, βρογχίτιδα, προστασία της καρδιάς, πρόληψη ή θεραπεία καταρράκτη και κάποιων μορφών καρκίνου. Μπορεί να μετατραπεί σε βιταμίνη Α και περιέχει τα αντιοξειδωτικά φλαβανοειδή |
Καρότο, πορτοκαλι, κολοκυθακι, μπρόκολο, σπανάκι, καρπουζι, βερίκοκα, ροδάκινο, ντομάτα, μαρούλι, ακτινίδιο, μαιντανός, αυγά, αρακάς, συκώτι |
ΒΙΤΑΜΙΝΗ C ΟΝΟΜΑΖΕΤΑΙ ΚΑΙ ΑΣΚΟΡΒΙΚΟ ΟΞΥ |
Διατηρεί το κολλαγόνο του δέρματος, επιδιορθώνει κατεστραμένους ιστούς, προάγει την υγεία οστών και δοντιών και αυξάνει το ανοσοποιητικό σύστημα. Συνιστάται σε περιπτώσεις όπως το κάπνισμα, το κρύωμα, την αρθρίτιδα, τη χρόνια κόπωση, τη στηθάγχη, τη βρογχίτιδα, μελανιές, δυσκοιλιότητα, το διαβήτη, το γλαύκωμα, το σκορβούτο, τις ουρολοιμώξεις, προβλήματα γονιμότητας, στην υψηλή χοληστερίνη, στην υπέρταση, σε μορφές καρκίνου και άλλα. Χρειάζεται επίσης σε περιπτώσεις αναιμίας μαζί με την πρόσληψη σιδήρου. |
Αρακάς, γκρειπ-φρουτ , κουνουπίδι, λάχανο, μανταρίνι, πορτοκάλι, ακτινίδιο, λεμόνι, μπάμιες, μπρόκολο, ντομάτα, ραδίκια, ραπανάκια, συκώτι , σπανάκι |
ΒΙΤΑΜΙΝΗ Ε ΟΝΟΜΑΖΕΤΑΙ ΚΑΙ ΑΛΦΑ ΤΟΚΟΦΕΡΟΛΗ |
Βοηθά τα αναπνευστικά προβλήματα, εμποδίζει τις επιπτώσεις του διαβήτη και ιδιαίτερα στα μάτια, διεγείρει το ανοσοποιητικό μέσω αύξησης των βιοχημικών του οργανισμού ιντερφερόνη και ιντερλευκίνη. Συνιστάται ιδιαίτερα σε περιπτώσεις οστεοαρθρίτιδας, προστάτη, εκφυλισμού μυών, κάποιοι τύποι καρκίνου, ηλιακά εγκαύματα. |
Ηλιέλαιο, καρύδια, φύτρο σταριού, αλεύρικη ολικής, πατάτα, ντομάτα, αρακάς, κρέας, ψάρι, μοσχάρι, ψάρι, αυγά, γάλα,σπανάκι, μαρούλι, κρεμμύδια, βατόμουρα, αχλάδια, μήλα |
ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ | ΔΡΑΣΗ | ΠΗΓΕΣ |
ΣΕΛΗΝΙΟ | Δρα σε συνεργασία με τη βιταμίνη Ε βελτιώνοντας την αποδοτικότητά της. Βοηθά στην παραγωγή του ενζύμου υπεροξειδάση της γλουταθειόνης. Είναι χημειοπροστατευτικό, βελτιώνει το ανοσοποιητικό, μειώνει τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, το άγχος και την κατάθλιψη. |
Κρέας, ψάρι, δημητριακά |
ΨΕΥΔΑΡΓΥΡΟΣ | Μειώνει τη ζημιά που προκαλείται από τις ελεύθερες ρίζες. Ανανεώνει την λειτουργία του θυμοειδούς αδένα, βοηθά στην διατήρηση υγιούς ανοσοποιητικού, αναπαραγωγικού και πεπτικού συστήματος. Χρειάζεται για υγειές δέρμα, οστά, μαλλιά και μάτια και είναι απαραίτητο για την παραγωγή ορμονών ανάπτυξης αλλά και της τεστοστερόνης. Τέλος, βοηθά την δράση της βιταμίνης Α. |
Μοσχάρι, κοτόπουλο, ψωμί , συκώτι μοσχαρίσιο, γαρίδες, χοιρινό , αυγό , φασόλια |
ΜΑΓΓΑΝΙΟ | Σχηματισμός οστών και ανάπτυξη συνδετικού ιστού. Συμβάλει στην πήξη του αιματος, στη δράση της ινσουλίνης και τη σύνθεση της χοληστερίνης. Είναι διεγέρτης διαφόρων ενζύμων στο μεταβολισμό των υδατανθράκων, πρωτεϊνών, λιπών και νουκλεϊκών οξέων. Βοηθά στην απορρόφηση των βιταμινών Β1 και Ε. Σχετίζεται και με την ομαλή δράση του ενζύμου υπεροξειδική δισμουτάση. |
Δημητριακά, μπανάνες, μαρούλι, σπανάκι, καρύδια, τσάι, σταφίδες, μπρόκολο, πορτοκάλι, φασόλια, κρόκος αυγού |
ΧΑΛΚΟΣ | Προστατεύει το καρδιαγγειακό σύστημα, το σκελετικό και το νευρικό. Προστατεύει από την αρτηριοσκλήρωση μέσω δημιουργίας ενζύμου. Βοηθά στην παραγωγή φωσφολιπιδίων που βοηθούν στο σχηματισμό της μυελίνης των νεύρων. Χρειάζεται για την παραγωγή του ενζύμου υπεροξειδική δισμουτάση. Παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και διατήρηση υγιούς δέρματος και μαλλιών. Χρειάζεται για την παραγωγή της μελανίνης, κολλαγόνου των οστών και συνδετικού ιστού. Προστατεύει από ανευρύσματα αορτών, αρρυθμία, υπέρταση. Δρα μαζί με το σίδηρο για τη σύνθεση της αιμογλοβίνης. |
Γάλα, συκώτι, λαχανικά, δημητριακά, κρέας, ψωμί |
ΑΛΛΑ ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΡΟΦΩΝ
ΣΥΖΥΓΕΣ ΛΙΝΟΛΕΪΚΟ ΟΞΥ | Είναι ένα Ω6 απαραίτητο λιπαρό οξύ που καίει λίπος, αναδομεί τους μύες και καταπολεμά τον καρκίνο. Αυξάνει το μεταβολισμό, προάγει την λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και ρυθμίζει το σάκχαρο του αίματος. |
Μοσχάρι, γαλακτοκομικά, αυγά, βούτυρο |
Ω3 ΛΙΠΑΡΑ ΟΞΕΑ -Δοκοσαεξανοϊκό οξύ (DHA) -Εικοσαπεντα- νοϊκό οξύ (EPA) -Άλφα λινολενικό οξύ (ALA) |
Περιορίζουν τη θνητότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα και καρκίνο εξαιτίας της υποτριγλυκεριδαιμικής τους δράσης. Η συγκέντρωσή τους στην μεμβράνη των ερυθροκυττάρων βοηθά στην ακεραιότητα αυτής και στην αντιμετώπιση των οξειδωτικών απειλών. Περιορίζουν επίσης την οξείδωση της LDL (χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη), προστατεύουν τα νεφρά και το πεπτικό σύστημα. Χρειάζονται για την παραγωγή των προσταγλαδινών που ρυθμίζουν το κυκλοφορικό. |
Λιπαρά ψάρια, μουρουνέλαιο, λινέλαιο, καρύδια |
ΠΟΛΥΦΑΙΝΟΛΕΣ -ΤΑΝΙΝΕΣ όπως οι κατεχίνες -ΛΙΓΝΙΝΕΣ -ΦΛΑΒΑΝΟΕΙΔΗ όπως η κουερσετίνη, η πυκογενόλη και οι ανθοκυανιδίνες, -ΦΕΝΥΛΠΡΟΠΑ-ΝΟΕΙΔΗ όπως οι κουμαρίνες και η ρεσβερατρόλη) |
Αυξάνουν την ισχύ των τριχοειδών αγγείων. Σχηματίζουν δακτύλιο με μέταλλα και επηρρεάζουν τη δραστικότητα των ενζύμων και των μεμβρανών του κυττάρου, σταθεροποιούν την επίδραση της βιταμίνης C στους ιστούς, έχουν βακτηριοστατική και αντιβιοτική δράση και αντικαρκινική ιδιότητα, προστατεύουν τη καρδιά, τον εγκέφαλο, προστατεύουν από οστεοπόρωση, νευροεκφυλιστικές ασθένειες, διαβήτη. Επίσης δίνουν χρώμα στα φρούτα και στα λαχανικά που τα περιέχουν. |
Φλούδες εσπεριδοειδών, καρπός εσπεριδοειδών, ζωμός από μανιτάρια, φύλλα σίκαλης, κρεμμύδια, φυλλώδη λαχανικά, τσάι, κακάο, κόκκινο κρασί, μπύρα, λιναρόσπορος, σόγια, ντομάτες, κεράσια, βατόμουτα, δαμάσκηνα, σταφύλια |
ΠΑΡΑ-ΑΜΙΝΟΒΕΝΖΟΪΚΟ ΟΞΥ(PABA) | Χρησιμοποιείται στη θεραπεία των ρικετσιών και προφυλάσσει από τα εγκαύματα στον ήλιο. Μειώνει επίσης την κόπωση, την κατάθλιψη, βοηθά στον σχηματισμό των ερυθροκυττάρων, μειώνει τις ρυτίδες και εμποδίζει τον αποχρωματισμό των μαλλιών. | Ζύμη, ψάρια, σόγιαφυστίκια, συκώτι, αυγά |
Καταλήγοντας, τα αντιοξειδωτικά προστατεύουν από την καταστροφή των κυττάρων από τις ελεύθερες ρίζες. Έτσι προστατεύουν τον οργανισμό από διάφορες ασθένειες όπως καρδιοπάθειες, νευρολογικές διαταραχές, εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και μειωμένο ανοσοποιητικό σύστημα. Έτσι δίνονται οι παρακάτω συστάσεις:
Δημοσιεύτηκε στο ηλεκτρονικό περιοδικό www.dromostherapeia.gr στις 29/5/2011.